Aşkale

TARİHÇESİ

Coğrafi önemi nedeniyle tarih boyunca çeşitli kavimlerin ve milletlerin uğrak yeri olan ilçenin ilk yerleşim yeri, Karasu kıyısındaki eski bir kalenin kalıntı höyüğünün etrafı ile Kaban Dağının doğusudur. İlçenin ismi tarih içerisinde Locus Basara, Şöğayn, Aşhane, Açhane, Kale olarak değişegelmiş günümüzde Aşkale olarak dilimize yerleşmiştir. MÖ 1700 yıllarında Hititler tarafından kurulan ilçe, tarih boyunca otuz beş defa el değiştirmiştir. MS 395 yıllarında Roma İmparatorluğu'nun elinde bulunan ilçe, Hint-Avrupa İpek Yolu'nun üzerinde oluşu nedeniyle bütün milletlerin ilgisini çekmiştir MS 650 yıllarında Bizans yönetimine giren ilçe, 1387'de Timur'un egemenliğine girmiştir. 1473'te Otlukbeli Savaşından sonra Osmanlı topraklarına katılan ilçe, 1916'da Rusların işgaline uğramış, 3 Mart 1918 tarihinde işgalden kurtarılmıştır.

KONUMU

Aşkale, Doğu Anadolu Bölgesi’nde, Erzurum ilinin 53 km batısında, Erzincan ilinin 120 km doğusunda yer almaktadır. Erzurum ilinin batısındaki son ilçesi olan Aşkale'nin, doğu- batı uzunluğu 50 km, kuzey- güney uzunluğu 46 km ve yüzölçümü 2300 km2 olup, ortalama rakımı (denizden yüksekliği) 1650 m' dir. İlçe, doğusunda İlimize bağlı Ilıca ilçesi, batısında Erzincan iline bağlı Çayırlı ve Tercan ilçeleri, kuzeyinde Bayburt ili ve Ilıca ilçesi, güneyinde ise Erzurum'a bağlı Çat ve Erzincan'a bağlı Tercan ilçeleri ile çevrelenmektedir.

COĞRAFİ YAPISI

Yerleşik bir yapıya sahip ilçe, batıda Bayburt ve Tercan, kuzeyde İspir, güneyde Çat ve doğuda Ilıca ilçeleriyle çevrilmiştir. Sınırlarında Dumanlı, Güllü, Meryem. Gollo ve Kop dağları bulunmaktadır ve bu dağlar volkanik yapılıdır. Erzurum'dan Aşkale'ye doğru karayolu ile gelirken Aşkale'ye yaklaşık 11 km kala yolun sol tarafında ağzını açmış bir insan sureti şeklini almış bir tepe vardır.

İKLİMİ

İlçede genel olarak sert karasal iklim sürer. Kışlar uzun, soğuk ve karlı; yaz mevsimi kısa sıcak ve kurak geçer, Yağışlar ilkbaharda başlar. Çevresine göre daha çukurda olduğu için genelde soguk hava akımlarından daha az etkilenir.

NÜFUSU

Yıl           Toplam    Şehir       Kır

1965       42.253   6.943     35.310

1970       44.734   9.590     35.144

1975       46.321   10.817   35.504

1980       45.985   12.171   33.814

1985       47.081   14.472   32.609

199         42.533   15.494   27.039

2000       35.554   15.548   20.006

2007       27.890   12.842   15.048

2008       25.027   11.455   13.572

2009       24.858   12.447   12.411

2010       24.899   12.509   12.390

2011        25.043   12.591   12.452

2012        24.628   12.597   12.031

2013        24.270   24.270   veri yok

2014        24.073   24.073   veri yok

2015        23.471   23.471   veri yok

2016        23.449   23.449   veri yok

2017        23.130   23.130   veri yok

2018        23.589   23.589   veri yok

2019        23.152   23.152   veri yok

2020        22.842   22.842   veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştı.

EKONOMİSİ

İlçe ekonomisi, hayvancılık ve tarıma dayalı olmakla beraber, ilçede sanayi ve ticaret de önemlidir, özellikle Aşkale çimento sanayi, Abs Alçı fabrikası, krom fabrikası bölgeye önemli katkılar sunmaktadırlar Kuzgun Barajı'nın hizmete girmesi tarımla uğraşanlar için, modern kümeslerin artış göstermesi ise hayvancılıkla uğraşanlar için büyük umutlar vermekte ve ilçe ekonomisinde önemini hissettirmektedir.

YEREL YÖNETİM

31 Mart 2019 tarihinde yapılan yerel seçimlerde, belediye başkanlığını AK Parti'den Ahmet Yaptırmış kazandı.

Şuanda Aşkale Belediye Bşkanı Ahmet YAPTIRMIŞ.

AŞKALE'DE  TARİHİ VE DOĞAL MEKANLAR

Cinis Höyük: İlçe merkezine 19 km uzaklıktaki Ortabahçe beldesindedir. Buradaki tarihi yerleşmenin tunç devrine kadar geriye gittiği bilinmektedir. Cinis Höyük’te Urartu dönemine ait yapıların da olduğu söylenir.
Aşkale Kalesi: Aşkale’de ilk yerleşim yerinin olduğu bölgede kurulmuştur. Yüksek bir tepede inşa edilen kalenin kimler tarafında yapıldığı ile ilgili bir bilgi yoktur. Zamanla tahrip olan kale günümüzde neredeyse yok olmuş durumdadır. Ayrıca Cinis, Pırtın ve Küçük Geçit kalelerini de saymak gerekir.
Evreni Kümbeti: Atlı Konak Kümbeti - Evrenli Kümbeti diye de bilinen kümbet Aşkale’ye 25 km mesafedeki bir tepe üzerinde inşâ edilmiştir. Harap durumda olup, kitabesi yoktur. Üslup özelliklerine göre XV. yüzyılda yapıldığı ve bir Türk büyüğüne ait olduğu sanılmaktadır.
Ağveyis Hanı: İlçe merkezine 33 km uzaklıkta yer alan han mimari bakımdan Osmanlı dönemi eseri olarak tahmin edilmektedir. Yavuz Sultan Selim zamanında yapılan han 3 odalı 9 kemerlidir.
Hacıbekir Kervansarayı: İlçe merkezine 35 km uzaklıkta bulunan Hacıbekir Köyündedir. Kitabesi bulunmadığı için tarihi hakkında bilgi mevcut değildir. Rivayete göre 12. yy’da Bizanslılar tarafından inşa edildiği sonra Selçuklular tarafından onarılıp kervansaray olarak kullanıldığı söylenmektedir.
Ziravank Harabeleri: İlçe merkezine, 17 km. uzaklıkta, Koşapınar ve Gölören köyleri arasında, antik dönemlere ait bir şehir kalıntısıdır. Burada Roma, Bizans, Osmanlı dönemine ait cami, kilise, han ve hamam kalıntıları bulunur.
Kop Şehitleri Abidesi: İlçe merkezine 27 km uzaklıkta bulunan Kop dağı sırtlarındadır. 1963 yılında yaptırılmıştır.
2017 yılı Nüfus verilerine göre nüfusu 23.130’dur.

TURİZİMİ

Uluslararası bazı kış sporları etkinliklerinde kros kayağı ve biatlon yarışmalarına ev sahipliği yapan Kandilli Kayak Merkezi , Aşkale'de bulunuyor.

Mahalleleri

Abdalcık

Akören

Altıntaş

bağırsak

Ballıtaş

Bozburun

Büyükgeçit

Çatalbayır

Çatören

Çatören

Çayköy

Çiftlik

Dağyurdu

Dallı

Demirkıran

Dereköy

Düzyurt

Eyüpoğlu

Gökçebük

Gölören

Güllüdere

Gümüşseren

Güneyçam

Gürkaynak

Hacıbekir

Hacıhamza

Hacımahmut

Hatuncuk

Haydarhacı

Kapıkale

Karahasan

Karasu

Kavurmaçukuru

Koçbaba

Koşapınar

Kurtmahmut

Küçükgeçit

Küçükova

Kükürtlü

Merdivenköy

Mezrea

musadanışman

ocaklı

Ovacık

Özler

Pırnakapan

Saptıran

Sarıbaba

sazlı

Taşağıl

Taşlıçayır

Tecer

Tepsicik

Tokça

Topalçavuş

Tosunlu

Tozluca

Turaç

Yaylaköy

Yaylayolu

Yaylımlı

Yumruveren

AŞKALE ÇALIŞMA KAMPI

Aşkale Çalışma Kampı, Türkiye'de, 11 Kasım 1942 tarih ve 4305 sayılı 'Varlık Vergisi Kanunu' ile yürürlüğe konulan olağanüstü servet vergisini tam ve zamanında ödemeyen vergi mükellefleri için Aşkale'de oluşturulmuş bir çalışma kampıdır.

Kasım 1942'de çıkarılan Varlık Vergisi Kanunuyla birlikte Türkiye'de özellikle gayrimüslimleri etkileyen bir süreç yaşandı. Belirlenen borçları bir ay içinde ödemeyenler Aşkale ve Erzurum'daki çalışma kamplarına yollanarak çeşitli işlerde çalıştırıldılar. Ocak 1943'teki ilk kafile gönderilecekleri çalışma kampları için Aşkale'ye doğru trenle gitti. Aşkale'ye varan ilk gayrimüslim kafilelerin sayısı nedeniyle yer problemleri ortaya çıkması üzerine devamında yola çıkan kafileler Erzurum'a gönderildi. Aşkale ve Erzurum’da kalan mükellefler, Ağustos 1943'te yük vagonlarına bindirilerek Eskişehir'e yollandı. Varlık Vergisi mükellefi olan gayrimüslimler, Aşkale'de karayolundaki karları temizlemiş; Erzurum'da karayolunun kardan kapanmasını engellemiş, şehrin sokaklarını süpürmüşlerdi. Çoğu yaşı büyük olan 20'yi aşkın gayrimüslim mükellef ise Erzurum'da öldü. Gayrimüslimlerden ödeyemeyecekleri kadar ağır vergilerin istenmesi nedeniyle tepki çeken Varlık Vergisi, gerek yurt içinde, gerek ise yurt dışında çeşitli eleştirilere yol açtı.

Türk yazar ve gazeteci Ayhan Aktar bu konu hakkındaki görüşünü: "Ülkemizde II. Dünya Savaşı sırasında uygulanan Varlık Vergisi’nin çalışma kamplarını, Nazilerin Yahudileri, komünistleri, eşcinselleri, çingeneleri ve bazı savaş esirlerini imha etmek amacıyla kurulan “Toplama Kampları” ile bir tutmak yanlış olur. Aşkale, Erzurum veya Sivrihisar Kampları, kesinlikle Auschwitz veya Birkenau gibi birer ölüm fabrikası değildir. Varlık Vergisi mükellefi olan gayrimüslimler, Aşkale’de Trabzon - İran transit karayolundaki karları temizlemişler, Erzurum’da karayolunun kardan kapanmasını engellemişler veya şehrin sokaklarını süpürmüşlerdir. Sivrihisar’da ise yol inşaatında çalışarak taş kırmışlardır." ifadeleri ile açıklamıştır.